انسان و بسیاری از موجودات کره زمین به شیوه‌های مختلف زباله ساز هستند که کنترل آن نوعی تضمین سلامت و بقای محیط‌زیست به شمار می‌رود. انسان انواع مواد را با سختی از طبیعت به دست می‌آورد و به آسانی تبدیل به زباله کرده و به طبیعت باز می‌گرداند.
در گذشته، زباله در دوری تکوینی ایجاد و تبدیل می‌شد، اما امروزه دیگر امکان چنین دوری وجود ندارد، زیرا میزان زباله‌ها و نوع آنها فراتر از آن است که تجزیه و تبدیل آنها در یک دوره زمانی مناسب ممکن باشد.
در یک زیست بوم بکر و دست نخورده، مواد قابل تجزیه زباله‌ها به وسیله باکتری‌ها تجزیه شده و مجدداً توسط موجودات و گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما یک اجتماع پرجمعیت انسانی به اندازه‌ای زباله‌های گوناگون تولید می‌کند که تجزیه طبیعی آنها در محیط غیرممکن است.
بعضی از زباله‌ها نیز اصولاً در طبیعت غیرقابل تجزیه هستند، بنابراین، افزایش زباله‌ها باعث آلودگی زمین، هوا و آب می‌شود. انباشت زباله‌ها و تولید بوی نامطبوع از مواد آلی آن موجب زشتی محیط شده و چشم‌اندازهای طبیعی را برای گردشگران کم‌جاذبه می‌کند و همچنین تولید بوهای نامطبوع از مواد آلی موجود در زباله‌ها در اثر نشو و نمای موجودات بیماری زای ذره بینی، از مشکلات دیگری است که توسط زباله‌ها به‌وجود می‌آید.
آلودگی رودخانه‌ها و دریا با زباله و پساب‌های صنعتی
محیط‌زیست ما در حال رویارویی با چالش‌های انسانی است که چنانچه با آنها برخورد فوری و مؤثر نشود، اثرات عمیق در توسعه پایدار بر جای خواهد گذاشت. واقعیت این است که جوامع نمی‌توانند به منابع طبیعی از قبیل رودخانه‌ها، چشم‌اندازهای طبیعی و دریاها، به‌عنوان مکانی برای دفن زباله یا منبع نامحدود نعمت بنگرند.
رودخانه‌ها، دریاها و کلاً طبیعت به‌گونه‌ای فزاینده به وسیله فاضلاب‌های تصفیه نشده، آلاینده‌هایی که منشأ زمینی دارند، ته مانده زباله و پس آب‌های صنعتی که باقی مانده آبریزهایی هستند که به‌گونه‌ای مناسب مدیریت نشده اند، در حال آلوده شدن هستند. تجمع زباله‌های پلاستیکی در سواحل و آب‌های ساحلی کشورمان، حیات آبزیان را که از مواد غذایی همراه این زباله‌ها تغذیه می‌کنند به خطر انداخته است.
مسئول محیط‌زیست و امور ایمنی و پشتیبانی مدیریت طرح البرز با بیان اینکه زباله باید به روش‌های اصولی دفع شود، می‌گوید: زباله‌ها حاصل فعالیت‌های انسانی بوده و از طریق عرصه‌های مختلف کشاورزی، صنعت، شهری، خدمات و بازرگانی تولید می‌شوند.
«دکتر قدرت‌اله ایاز» اضافه می‌کند: براساس آمار ارائه شده توسط مراجع مرتبط و کارشناسان، روزانه حدود 750 گرم تا یک کیلوگرم زباله توسط هر فرد به‌ویژه در جوامع شهری تولید می‌شود که بسته‌بندی‌های مدرن مورد استفاده در صنایع غذایی مانند کنسرو و کمپوت، امروزه بخش زیادی از این تولیدات را به‌خود اختصاص می‌دهد و دفع صحیح و اصولی آن یکی از دغدغه‌های مهم مسئولان امور خدمات شهری است، چرا که با رشد روز افزون جمعیت روز به روز میزان تولید آن افزایش می‌یابد.
او با بیان ضرورت رعایت اصول بهداشتی در دفع این مواد زاید جامد معتقد است: باید اقدامات کارشناسی نسبت به کاهش حجم زباله با توجه به نیازی که به فضای بسیار برای دفع بهداشتی آن دارد، صورت گیرد.
مدیرعامل شرکت مهندسی مشاور توازن محیط، با اشاره به روش‌هایی که ضمن کاهش حجم زباله و فراهم شدن امکان دفع بهداشتی آن در فضای کم تر، از نظر اقتصادی نیز منجر به کسب درآمد خواهد شد، می‌افزاید: در مواردی به جای استخراج، بازیافت و کسب درآمد،
این ماده با ارزش را بی‌توجه به ویژگی‌های اقتصادی و پی آمدهای زیست‌محیطی آن، در گوشه و کنار طبیعت مظلوم، مانند حاشیه جاده‌ها، کنار رودخانه‌ها و حتی در داخل آن، بدون آنکه هیچ اقدام اصولی به‌منظور دفن یا دفع اصول آن صورت گیرد، به روشی ناهنجار تخلیه شده و موجب آلوده کردن محیط‌زیست و طبیعت می‌شود.
او در معرض باد و باران قرار گرفتن زباله و نفوذ شیرابه‌های سمی آن در منابع آب و خاک،که موجبات از بین رفتن موجودات زنده در اثر ایجاد اختلال فیزیکی و شیمیایی و بیوشیمیایی را فراهم کرده و محیط‌زیست را آلوده می‌سازد و چشم‌اندازی ناموزون و نازیبا و مشمئز‌کننده را در دید افراد جامعه به‌ویژه گردشگران که از اقصی نقاط برای دیدن طبیعت زیبا، جنگل و دریا به مناطق گردشگر پذیر به‌ویژه شمال کشور سفر می‌کنند قرار می‌دهد، موجبات آزردگی روح و روان انسان می‌شود.
برخورد با کسانی که طبیعت را آلوده می‌کنند
«مسئول محیط‌زیست و امور ایمنی پشتیبانی مدیریت طرح البرز» می‌گوید: تأثیرات و
پیامد‌های منفی ناشی از رها کردن زباله، نه تنها محیط‌زیست و زیست‌مندان وابسته را دستخوش آلودگی و اختلال می‌کند بلکه با ایجاد چشم‌اندازی ناموزون که تحت عنوان «آلودگی منظر» می‌توان از آن یاد کرد، خاطر آنها را آزرده و مشوش می‌سازد و محل تجمع جانورانی مثل سگ، روباه، موش و مگس که آلودگی را انتشار می‌دهند، می‌شود.
بنابراین برای رفع مشکلات، زباله‌ها باید ساماندهی شوند و در این زمینه باید با اعمال مدیریت اصولی دفع صحیح زباله و با توجه به امر بازیافت، کاهش حجم زباله و دفع اصولی آن از طریق روش‌های صحیح به‌نحوی که ضمن کسب درآمدهای اقتصادی از محل بازیافت از ایجاد آلودگی ناشی از شیرابه‌ها و آلودگی‌های چشم‌انداز که دافعه گردشگری است، جلوگیری به عمل آید.
دکتر ایاز اعتقاد دارد: در قالب طرح‌های آمایش زمین باید توازن بین گردشگری و دفع زباله ایجاد شود و علاوه بر آن، آموزش همگانی زیست‌محیطی و آشنا کردن ساکنان و گردشگران که به این مناطق سفر می‌کنند، راهکار مناسبی است.
مهندس هادی وحدت ، کارشناس ارشد آبیاری و زه‌کشی در طرح البرز می‌گوید: رودخانه‌ها که از جاذبه‌های گردشگری نیز برخوردارند، در تمام دنیا به‌عنوان مراکز تفریحی و یکی از قطب‌های گردشگری برای آن منطقه به شمار می‌روند ولی در کشور ما رودخانه‌ها به محل انباشت زباله و کثیف‌ترین جای قابل مشاهده که تعفن آن افراد را آزرده می‌کند، تبدیل شده‌اند و آب و رود که برای ما مقدس بوده،
هیچ توجهی به آلودگی آن نمی‌شود و جمع شدن زباله در طبیعت و رودخانه که با آب مخلوط می‌شود و منابع آب زیرزمینی را آلوده می‌کند و ما در یک سیکل آلودگی که روح و جسم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد غوطه‌ور هستیم.
مهندس وحدت با بیان اینکه هیچ اراده‌ای برای کنترل و نجات محیط‌زیست به‌وجود نیامده و جاده‌ها و آب‌بندان‌ها مرکز انباشت زباله شده است، می‌افزاید: پلاستیک، قرن‌ها طول می‌کشد تا بازیافت شود، بجاست در تمام رودخانه‌هایی که به دریای مازندران می‌ریزد بندهای لاستیکی یا سدهای لاستیکی ایجاد شود.
او می‌افزاید: از طبیعت فکر انتفاعی هم می‌توان داشت در حالی که از نظر رسالت حفظ محیط‌زیست برای نسل‌های فعلی و آینده دچار نقص هستیم و به بدترین شکل از آن استفاده می‌کنیم.
او تصریح می‌کند: از نظر من به‌عنوان یک کارشناس و شهروند، هیچ توجیهی وجود ندارد، چه در قالب رسالت ملی و اقتصادی حرف و عمل شایسته‌ای برای انجام دادن نداشتیم و شاید بخشی از آن مربوط به نبود قوانین جامع باشد. زیرا فرهنگ‌سازی همیشه انتخابی نیست و در برخی موارد فشار و قدرت قانون افراد را ترغیب به انتخاب راه درست می‌کند مانند بستن کمربند ایمنی، که عادت و فرهنگ شده است. قانون در ابعادی که باید شفاف و صریح باشد و به عوامل اجرایی اختیار کافی بدهد، ضعیف است.
این کارشناس ارشد با تأکید بر اینکه سود اقتصادی هم اگر مورد نظر باشد، سبب می‌شود با بهره‌گیری درست از رودخانه‌ها و آب‌بندان‌ها، کم شدن آلودگی و زباله ناشی از حضوری گردشگران در طبیعت را شاهد باشیم،
می‌افزاید: برای مثال در بسیاری از رودخانه‌ها می‌توان امکان قایقرانی فراهم کرد که هم بعد گردشگری و هم اقتصادی را به همراه دارد و از طریق قانون مترقی پایدار و نظارت بر اجرای آن، افراد را وادار به عمل کرده و با افرادی که رودخانه‌ها و طبیعت را کثیف و آلوده می‌سازند، برخورد جدی و قاطع صورت گیرد و نظارت و کنترل کافی به وجود آید تا این ذخایر ارزشمند دچار تخریب نشوند.
